Vandaag 65 jaar geleden, op 25 oktober 1952, viel de allereerste Donald Duck door alle Nederlandse brievenbussen. Met meteen een ‘recordoplage aller tijden’ van 2,5 miljoen exemplaren, ging het lijfblad van ’s werelds meest gekoesterde strip-eend in première. Eindelijk een blad voor de kinderen… hoewel!?
(tekst: Wim Meijer)
Mannenblad
En wij maar denken dat alles zo duidelijk was: De vrouwen lezen de Libelle en de Margriet, de mannen de Nieuwe Revu, Panorama en (hoewel soms schoorvoetend toegegeven) de Playboy. En dan hebben we natuurlijk ook de Donald Duck voor de kinderen. Welnu, de praktijk blijkt toch iets anders te liggen. Want wat blijkt? Het blad dat het meeste wordt gelezen door mannen is de Donald Duck. Bijna een miljoen mannen storten zich wekelijks op de brievenbus om als eerste de perikelen rond ’s werelds beroemdste eend te ‘consumeren’. Daarmee overstijgt Donald Duck qua oplage en bereik typische op mannen gerichte bladen zoals Nieuwe Revu en Panorama en verplettert ’t zelfs de oplage van het inmiddels door Sanoma afgestoten blad Playboy.
Kortom: Als het aan de gemiddelde Nederlandse man ligt dan verkiest hij Duckstad boven de Playboy Mansion van wijlen Hugh Heffner. 
Ook vrouwen gek op Donald Duck
Ik zie de vrouwen al gniffelen bij dit gegeven: ‘Zie je wel, altijd al gezegd, mannen blijven kinderen.’ Alleen, dames, hoe is het dan met jullie gesteld? Hebben jullie dan niet zo nu en dan een zwak moment waarop de verleiding van Disney’s geesteskindjes net iets te sterk blijkt en ook jullie je overgeven aan deze kinderlijke lectuur? Nou, ik zal jullie even met beide benen op de grond zetten: Ruim 650 duizend vrouwen blijken het kind in zichzelf nog niet helemaal verloren te zijn en doen daarmee qua Disney-consumptie nauwelijks onder voor de mannen.
Ook nieuwe jongste generatie weer gèk op Donald
En hoe zit dat dan met de kinderen? Welnu, ook al lijken de ouders nadrukkelijk beslag te leggen op de oude striphelden, ook onze jongste generatie blijkt weer helemaal te gáán voor Donald, Kwik, Kwek en Kwak, Mickey en Goofy. Ruim 80% van de kinderen tussen de 6 en 12 jaar (dat komt toch neer op een dikke 800 duizend) leest Donald Duck, waarmee het afgetekend het meest gelezen weekblad is voor de jeugd. Al met al indrukwekkende cijfers in een tijd waarin de complete ‘gedrukte media’ in zwaar weer verkeert.
Onder vuur bij Annie M.G.Schmidt
Wat we nu weten, het feit dat met de Donald Duck het meest succesvolle weekblad aller tijden was geboren, wist men begin jaren vijftig van de vorige eeuw nog niet. Toen die allereerste Donald Duck op 25 oktober 1952 door alle Nederlandse brievenbussen gleed was lang niet iedereen even enthousiast. Vooral de toen al bekende schrijfster Annie M.G.Schmidt had zo haar bedenkingen over het nieuwe weekblad. In haar bundel ‘Van schuitje varen tot Van Schendel’ uit 1954 schreef zij:
“In de speeltuin circuleert een kinderblad. Het is een Walt Disney-achtig tijdschrift, dat hoofdzakelijk door strips wordt gevuld. Het is niet onzedelijk, het is niet verderfelijk, het is alleen maar lelijk. Afschuwelijk lelijk, het is smakeloos, en het is lorrig. Maar alle kinderen vliegen erop af, omdat het kleurig is en omdat het gek is. Ze moeten om de dierkarikaturen lachen, ze vinden het allemaal erg lollig. Ze gieren om de banale grapjes, want ze hebben nooit iets beters waar ze om lachen kunnen.
Ik kijk het prul even in en ik moet niet lachen. Ik moet huilen. Huilen omdat dit blaadje in een oplage van meer dan honderdduizend exemplaren verspreid wordt in ons land, terwijl er geen geld is voor een goed kinderblad. Deze kinderen zullen behalve het stripblad ook de strips in de krant bekijken. En de strips in het damesblad van hun moe. En verder niets. Ze gaan later naar de film, of kijken televisie en zien daar ook een soort strips, even smakeloos, even banaal, even harteloos, even cliché. Deze kinderen worden stripkinderen en later worden het stripmensen.”
Jip en Janneke
Deze kritische uitspraken van Nederlands bekendste kinderboekenschrijfster kwamen op een moment dat ook zij net geschiedenis aan het schrijven was. Vijf weken eerder, op 13 september 1952 was net in het Parool haar eerste Jip-en-Janneke verhaal gepubliceerd. Deze serie werd vijf jaar lang een wekelijks succes. Alleen verschilde de kleine, liefelijke en beschermde wereld van Jip en Janneke wel erg van de hardere ‘realiteit’ van de Amerikaanse stripfiguren. Terwijl Jip en Janneke zich verwonderden over planten, insecten, zeepbellen en sneeuwpoppen, had Duckstad al meteen veel meer te maken met ‘grote-mensen-problemen’. Problemen waarvoor Annie M/.G.Schmidt haar kleine fans wellicht nog wilde beschermen. Kinderen kunnen immers nog lang genoeg volwassen zijn.
Náást elkaar
Het nog immer voortdurende succes van de Donald Duck en daarnaast de onmiskenbare onsterfelijkheid van de creaties van Annie M.G.Schmidt, toont wellicht het beider gelijk aan. Ik denk dat Donald Duck en Jip-en-Janneke naast elkaar móeten bestaan, omdat ze elkaar aanvullen. Waar Annie M.G. kinderen oog laat hebben voor het kleine in een beschermde wereld, leert Donald kinderen dat ze ook in een wereld leven die niet altijd lief en eerlijk is. Noem het maar een soort weerbaarheidtraining met oog voor klein geluk.
Wie weet gebeurt ’t nog een keer: Jip en Janneke in Duckstad.