Anno 28 December 2012 leidt het slikken van maagzuurremmers tot een verhoogde kans op longontsteking. Dat het gebruik van maagzuurremmers riskant is, was al langer bekend. Nieuw onderzoek bij het Jeroen Bosch Ziekenhuis in Den Bosch heeft dit nog eens bevestigd.
Het kan altijd en overal gebeuren, thuis, bij het sporten of op het werk: brandend maagzuur. Maar geen nood, snel een pilletje en we kunnen weer voort. Wie de reclame wil geloven, krijgt de indruk dat voor brandend maagzuur een volkomen onschuldige oplossing bestaat.
Niets is echter minder waar. Medicijnen die de productie van maagzuur tegengaan, verhogen de kans op een longontsteking. Dat bleek uit een analyse van de gegevens van meer dan 360 duizend patiënten, die tussen 1995 en 2003 verzameld werden door 150 huisartsenpraktijken. De resultaten van het onderzoek, uitgevoerd door onderzoekers van het Universitair Medisch Centrum St Radboud en het Erasmus MC, werden gepubliceerd in het Journal of the American Medical Association (JAMA, 26-10-2004).
Maagzuurremmers (niet te verwarren met maagzuurbinders, die onschuldiger zijn maar weer andere bijwerkingen kunnen hebben, zoals diarree of bij overvloedig gebruik nierstenen) helpen tegen maagklachten zoals maagpijn, brandend maagzuur, oprispingen, een opgeblazen gevoel en misselijkheid. Ze worden ook voorgeschreven als remedie tegen de bijwerkingen van andere geneesmiddelen, onder andere pijnstillers. Zoals de naam al zegt remmen ze de productie van maagzuur, waardoor de klachten afnemen. Er zijn twee soorten: de vrij verkrijgbare H2-receptor antagonisten, bijvoorbeeld cimetidine en ranitidine, en de protonpompremmers zoals omeprazol.
Protonpompremmers zijn alleen op recept verkrijgbaar. Zij hebben een sterkere werking dan H2-receptor antagonisten. Van de protonpompremmers staan er twee hoog in de geneesmiddelen top tien. In Nederland stond omeprazol met 7,3 miljoen verstrekkingen in 2011 op de eerste plaats en panteprazol met 4,3 miljoen verstrekkingen op de zesde plaats (bron: Stichting Farmaceutische Kengetallen).
Meer zuurremmers, meer kans op longontsteking
Mensen die maagzuurremmers gebruiken, zijn geen doorsnee van de landelijke bevolking; ze hebben vaak ook andere gezondheidsklachten. Daarom hebben de onderzoekers uit het gegevensbestand de mensen die maagzuurremmers gebruiken, vergeleken met mensen die in het verleden wel eens een maagzuurremmer gebruikt hebben en wat betreft leeftijd en andere gezondheidsaspecten overeenkomen. Het onderzoek toont aan dat iemand die een protonpompremmer gebruikt, bijna twee (1,9) keer zo veel kans heeft op een longontsteking als een vergelijkbaar persoon, die dat geneesmiddel niet meer gebruikt. Voor de andere maagzuurremmers, de H2-receptor antagonisten, is dat 1,6 keer. Ongeveer 25 van de duizend gebruikers van een maagzuurremmer ontwikkelen een longontsteking. Onderzoeker dr. Robert Laheij van de afdeling Maag-, Darm- en Leverziekten: “Onze conclusie is dan ook, dat het gebruik van maagzuurremmers bepaald niet zonder risico’s is. Longontsteking is met antibiotica over het algemeen goed te behandelen, maar het kan ook ernstiger verlopen, zeker bij patiënten met andere gezondheidsklachten.” Longontsteking leidt in Nederland tot 10 procent van de sterfgevallen.
Het epidemiologisch onderzoek van Laheij en zijn medewerkers werd later in de VS herhaald. Daarbij werden 63.878 patiënten van 18 jaar en ouder, die tussen 2004 en 2007 drie dagen of langer in een academisch ziekenhuis in Boston lagen, gevolgd. 52% van hen slikte een zuurremmer in de meeste gevallen ging het om een protonpompremmer (83%). 2219 patiënten liepen een longontsteking op tijdens de ziekenhuisopname. De onderzoekers stelden vast dat in de patiëntengroep die werd behandeld met zuurremmende medicatie, significant meer longontstekingen voorkwamen dan in de groep die deze medicijnen niet gebruikte (4,9 respectievelijk 2,0%). Vooral de associatie met aspiratiepneumonie (longontsteking ontstaan na het inademen van voedsel, vloeistof of infectueus materiaal) was opmerkelijk. Als mogelijke verklaring werd gedacht aan de invloed van zuurremmende medicijnen op de bacteriën van het maag-darmstelsel en de bovenste luchtwegen. Het gebruik van protonpompremmers werd tevens in verband gebracht met een verstoorde functie van witte bloedcellen. Dr. Shoshana Herzig en haar mede-onderzoekers berekenden dat het gebruik van maagzuurremmers in Amerikaanse ziekenhuizen 33.000 sterfgevallen per jaar tot gevolg heeft (JAMA, 27 mei 2009).
Stap verder
Medisch specialisten van het Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ) zijn nu een stap verder gekomen in het verklaren van het verband tussen maagzuurremmers en longontsteking. In 2007 startten twee onderzoeken onder de naam VLO-CAP-studie. De afkorting staat voor Verwekkers Long Ontsteking-Community-Acquired Pneumonia-studie. Community Acquired Pneumonia wil hierbij zeggen: longontsteking die buiten het ziekenhuis is opgelopen. De studie werd uitgevoerd onder leiding van medisch specialisten dr. Peter Wever (medisch microbioloog) en internist-intensivist Peter de Jager van het JBZ. De studie werd in nauwe samenwerking met epidemioloog Rianne van Gageldonk-Lafeber van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) opgezet en uitgevoerd.
Een derde van de door de Jager en Wever onderzochte groep (in totaal 395 patiënten) gebruikte maagzuurremmers. Na analyse bleek dat deze patiënten een twee keer zo grote kans hebben op longontsteking, specifiek veroorzaakt door de pneumokokkenbacterie (28% versus 14%). Bovendien komt de terugkeer van de ziekte (recidive) bij hen vaker dan gemiddeld voor. De kans daarop is dosisafhankelijk; hoe hoger de dosering zuurremmers, hoe groter de kans op longontsteking. De Jager: “De conclusies zouden de theorie kunnen ondersteunen dat zuurremmers invloed hebben op de bacteriesamenstelling in de maag, de mond en keelholte. Dat vraagt om vervolgonderzoek. Maar de les is helder. Sinds de introductie eind jaren tachtig worden maagzuurremmers wereldwijd zeer veel voorgeschreven. De onderzoeken tonen aan dat we daar voorzichtig mee moeten zijn en dat we, juist bij risicogroepen op het krijgen van een longontsteking, goed moeten kijken naar de indicatie.”
De boodschap lijkt duidelijk: maagzuur voorkomt bacteriegroei, omdat de meeste bacteriën zich niet thuis voelen in een zure omgeving. Bij het gebruik van maagzuurremmers neemt de bacteriegroei in de maag sterk toe. Mogelijk werken bacteriën uit de maag zich omhoog en komen ze via de slokdarm en de mond in de longen terecht, waar ze een longontsteking veroorzaken.
Tekst: Carl Koppeschaar van http://www.degrotelongontstekingmeting.nl/ Bijlage van : http://koggenland.nieuws.nl/columns/21736/anti-maagzuurmiddel-tegen-kanker/